W okolicach Dnia Matki dane było mi zmierzyć się z książką ,,Megazagrożenia” Nouriela Roubini. Jako mama patrzę w przyszłość z troską o swoje dziecko a także przyszłe pokolenia. Wyzwania, jakie stoją przed nami według autora, jednak wydają się przekraczać możliwości kochających rodziców i odpowiedzialnych obywateli. Warto jednak skonfrontować się z tekstem Nouriela Roubini, by mieć świadomość, jakie zagrożenia mogą czekać na nas w przyszłości.
Nouriel Roubini nazywany Doktorem Zagładą, prorokował załamanie na amerykańskim rynku nieruchomości i recesję, jaka po nim nastąpiła w 2008 roku, ktorą odczuliśmy też w Polsce. W konsekwencji w 2009 roku magazyn Foreign Policy usytuował go na 4. miejscu na liście 100 najbardziej znaczących myślicieli na świecie.
Autor ,,Megazagrożeń” nie ma dla nas dobrych wieści – jedyne co nas czeka, to potężna katastrofa, większa od pandemii COVID19 i inwazji Rosji na Ukrainę. Stoimy przed co najmniej dziesięcioma megazagrożeniami, czyli ryzykownymi sytuacjami, których następstwa mogą być wyjątkowo poważne i dotkliwe. Im szybciej postaramy się na nie przygotować, tym lepiej i łatwiej sobie z nimi poradzimy.
!) Od 2016 roku świat zadłuża się w zawrotnym tempie, pandemia COVID19 to tylko przyspieszyła. Należy pamiętać, że zarówno kraje rozwijające się, jak i wysoko rozwinięte przeżywają kryzysy finansowe. Rosnące zadłużenie w sektorze zarówno prywatnym, jak i publicznym może być najbardziej katastrofalne w skutkach, jeśli zderzy się z innymi zagrożeniami, np. niewydolnością polityczną.
!) Niewydolność publiczna i prywatna naraz mogą być kolejną wiszącą nad nami czarną chmurą. Ciągłe zadłużanie się jest jak nałóg, który wymaga silnego leku i prawdziwego odwyku. Skuteczne jest zaciskanie pasa w przypadku gospodarstw domowych, jednak spowoduje to mniejszy obrót pieniądza i zwiększy kryzys gospodarczy. Pożyczenie pieniędzy by spłacić kredyt ożywia gospodarkę, ale również niesie ze sobą ryzyko. Kryzysy zadłużenia determinują następstwa przekraczające sferę gospodarki.
!) Starzejąca się siła robocza przy zbyt małym przyroście naturalnym oraz ograniczenia rujnujących skutków zmian klimatu to tzw. dług ukryty, dużo gorszy od spirali teraźniejszych zobowiązań. Przyszłość, w której nowym pokoleniom żyje się lepiej niż poprzednim nie jest już możliwa. Większość wynagrodzeń ludzi młodych przeznaczona będzie na opiekę nad starszymi.
!) Pułapka łatwego pieniądza i skrajne cykle koniunkturalne. Nierozsądna i absurdalna ludzka rozrzutność, nadmierna skłonność do ryzyka to atrybuty wielkiego kryzysu, również kryzysu finansowego z 2008 roku. Błędnie interpretowane zasady makroekonomii wpędziły gospodarkę w liczne perturbacje. Politycy najwyższego szczebla nie zawsze podejmują rozsądne decyzje, co niekiedy może doprowadzać do jeszcze większego zadłużenia.
!) Stagflacja to długotrwała stagnacja gospodarcza połączona z inflacją. Autor przytacza stagflację z lat 70, kiedy to ludzie doświadczali niemal wszystkich możliwych problemów związanych z gospodarką. Idealnie byłoby uczyć się z minionych wydarzeń, tak by nie dopuścić do ich bolesnej w skutkach powtórki, zwłaszcza w obliczu innych megazagrożeń. Niestety postępująca inflacja spowodowana wstrząsem gospodarczym wywołanym przez COVID19 oraz wojną na Ukrainie, wpędza nas nieuchronnie w stagflację.
!) Przyszłość pieniądza jaki znamy teraz, finansów, walut rezerwowych jest niejasna, nie wiemy czy będzie stabilna, czy nie. Idealnie byłoby, gdyby innowacje monetarne i finansowe pracowały na rzecz stabilizacji w systemie monetarnym i finansowym, ale jeśli wywołają chaos i zmienność, to staną się dla nas megazagrożeniem. Europejska unia gospodarcza i walutowa ma przed sobą wiele zagrożeń, dolar amerykański nie zawsze może znajdować się na wysokiej pozycji globalnej waluty rezerwowej.
!) Zmiany klimatu, które spowodują, że całe regiony świata mogą przestać nadawać się do zamieszkania. Ta nadciągająca katastrofa, którą ciągle ignorowaliśmy, jest związana z ryzykiem dla całej planety, a i tak rządy i ludzie nie współpracują ze sobą wystarczająco, cały czas odwracając wzrok od tego, co już następuje. Lodowce topnieją w zastraszającym tempie, a przecież dwie trzecie powierzchni naszej planety to oceany. Dodatkowe zagrożenie to ogromna liczba uchodźców klimatycznych oraz wojen o zasoby.
!) Krytycy globalizacji podkreślają jej negatywne konsekwencje jeśli chodzi o przeniesienie miejsc pracy do uboższych krajów. Miliony ludzi utraciły pracę, poczucie godności i społeczny status. Jednak w dzisiejszym świecie deglobalizacja jest megazagrożeniem, które odetnie nas od rozwoju technologicznego, rynku danych informacji, kapitału, inwestycji, ograniczy nam środki do uporania sobie z zadłużeniem i inflacją, a co za tym idzie przyczyni się do stagflacji.
!) Rewolucja AI. Czy rzeczywiście sztuczna inteligencja jest w stanie wszystko za nas wykonywać lepiej? Eksperci nazywają osobliwością technologiczną moment, w którym postęp technologiczny stanie się nieodwracalny i wymknie się spod naszej kontroli. Niebezpieczny i przełomowy będzie czas, gdy komputery rozwiną w sobie motywację do nauki bez zgody i udziału człowieka. Miejmy nadzieję, że AI wykształci w sobie także empatię, bo niektórzy prognozują, że rewolucja sztucznej inteligencji może być dla nas śmiertelna.
!) Już w starożytności Tukidydes zauważył, że gdy następuje rywalizacja wcześniejszych mocarstw z nowymi, zazwyczaj dochodzi do wojny. Najstraszniejszy bieg spraw to zagrożenie militarne. Jednak zimna wojna, do jakiej może dojść między Stanami Zjednoczonymi a Chinami już w 2030 roku, zdaniem autora będzie o tyle niebezpieczna, że nie tylko Chiny będą mogły dyktować światu nowe warunki, ale podzieli ona świat na sojuszników i wrogów.
Tekst jest ważny, alarmujący, wręcz wstrząsający. Autor często nawołuje, by ze wszystkimi bolączkami poradzić sobie w zrównoważony sposób, by nie pozostawiać jakiejś strony poszkodowanej, jak to niekiedy było dotychczas, np. w kwestii globalizacji. Nasuwa się także wniosek, że czas dotychczasowej prosperity ostatnich pokoleń był tylko pożyczony od pokoleń przyszłych, które będą musiały spłacić wszystko z nawiązką i zmierzyć się z licznymi problemami świata, jakie po sobie pozostawimy. Warto przeczytać ,,Megazagrożenia”, nawet jeśli mamy inne zdanie, ale chcielibyśmy zgłębić temat kryzysów ekonomicznych i ich konsekwencji.
Przed nami Dzień Dziecka, więc wszystkim naszym pociechom składam życzenia spokojnej i bezpiecznej przyszłości. Spełnienia marzeń, beztroskich i radosnych chwil.
Diana Szary-Matuszkowiak
Roubini, Nouriel, and Bartosz Sałbut. Megazagrożenia : 10 Trendów Niebezpiecznych Dla Naszej Przyszłości? Wydanie I. Prześwity, 2023. Sygn. 1941119 I, Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.