Prelegenci: Eamonn Ó Ciardha (mówi) , Marian Lyons, Jarosław Pietrzak i Richard Maher
W roku 1718 Jakub Sobieski, rezydujący w Oławie na Śląsku zgodził się na zaręczyny jego córki Marii Klementyny, z Jakubem Edwardem Stuartem, mieszkającym na (miał taką nadzieję) czasowym wygnaniu w Rzymie. Habsburgowie, pod których władzą znajdowała się Oława, byli jednak w sojuszu w sojuszu z Jerzym I Hanowerskim, panującym królem Wielkiej Brytanii. Aby nie dopuścić do małżeństwa kuzynki z katolickim królem Wielkiej Brytanii na uchodźstwie, cesarz internował narzeczoną w Innsbrucku. Mury zamku w górach nie były jednak przeszkodą dla imć pana Karola Wogana, irlandzkiego oficera w służbie Stuartów: ucieczka księżniczki z grupą irlandzkich oficerów przez Alpy wiosną 1719 godna była pióra Sienkiewicza (całkiem sprawnie opisał ją sam Wogan, przyjaciel Jonathana Swifta).
Studia jakobickie nie należą w Polsce do popularnych dziedzin nauki, pomimo że mielibyśmy powody, aby się tym interesować – Maria Klementyna była wnuczką Jana III Sobieskiego . Ich synem był Karol Edward Stuart, urodzony w Rzymie 1720 przywódca ostatniego powstania na rzecz wygnanych Stuartów w 1745, bohater wielu legend i pieśni zwłaszcza w Szkocji i Irlandii.
Dowiedziałam się o seminarium w ostatniej chwili . Kiedy zobaczyłam spis prelegentów, w tym najwybitniejsze autorytety jak prof. Edward Corp, autor wielu książek o Stuartach na wygnaniu, poczułam że naprawdę warto byłoby tam pojechać dla wzbogacenia mojej wiedzy. Udało się to dzięki pomocy życzliwej osoby, której będę zawsze wdzięczna.
Seminarium odbyło się 30 kwietnia 2019 w siedzibie Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej i Parlamentu Europejskiego w Dublinie Europe House; było współorganizowane przez Ambasadę RP w Dublinie, we współpracy z Ambasadą Republiki Francuskiej, Alliance Francaise Dublin, Rathmines College of Further Education, TU Dublin, Dublin City Council. Wszystkie wystąpienia dostępne są w formie podcastu dzięki uprzejmości Instytutu Historii University College Dublin.
Na temat historii zarówno Marii Klementyny jak później jej starszego syna istnieje obfita literatura popularna i piękna, często pełna uproszczeń i przeinaczeń. Żywot polskiej księżniczki był krótki a małżeństwo bardzo nieszczęśliwe, pomimo dobrych intencji i wielkich nadziei pokładanych w tym związku. Jeszcze bardziej tragiczne miało być życie dziedzica korony Stuartów, skazanego na los wygnańca z którym nigdy nie umiał się pogodzić. Obie postacie były przedmiotem nieraz jednostronnej interpretacji i manipulacji do celów propagandowych i politycznych,. Tym bardziej cenne są wszelkie badania naukowe na ich temat; na pewno nie powiedziano tu jeszcze ostatniego słowa.
Z przedstawionych referatów najciekawszy był dla mnie ten prof. Edwarda Corpa (Université Toulouse), omawiającego przyczyny niepowodzenia małżeństwie Marii Klementyny i Jakuba Edwarda – świat intryg i walki o władzę oraz ścierających się urazów i frustracji na małym emigracyjnym dworze Stuartów przypominał mi nieco „potępieńcze swary” polskiej emigracji w 19w, choć to nieco ryzykowne porównanie. Maria Klementyna, którą wielu zwłaszcza anglosaskich pisarzy odmalowało jako osobę nadwrażliwą i przesadnie zazdrosną, miała powód do niezadowolenia, – ograniczenie jej samodzielności i pozbawienie wpływu na wychowanie synów; małżonek nie cenił sobie jej inteligencji ani tego, co miała dzieciom do zaofiarowania. Było tak, pomimo że pokolenie wcześniej, jak zauważył prof. Corp. matka Jakuba Edwarda Stuarta, Maria z Modeny, nie była takiego wpływu pozbawiona. Mogłabym dodać z własnych lektur, że w rodzinie Sobieskich kobiety zawsze miały spory wpływ na wychowanie młodego pokolenia, można wymienić Teofilę Żółkiewską, babkę króla Jana, oraz Marię Kazimierę.
Zapadł mi w pamięć także wykład Anety Markuszewskiej z Uniwersytetu Warszawskiego na temat muzyki na dworze Stuartów w Rzymie – miłość do opery włoskiej była, jak ktoś kiedyś zauważył, może jedynym wspólnym obszarem zainteresowań królewskich małżonków.
Niezwykle interesujące dla mnie były także wykłady Éamonna Ó Ciardha z University of Ulster na temat Dzikich Gęsi (irlandzkich emigrantów wojskowych w Europie 17 i 18w) oraz Declana Downey (University College Dublin) o historii relacji między państwem Habsburgow a Wielką Brytanią w 1 połowie 18w. Jarosław Pietrzak z Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie przybliżył gospodarzom historię rodu Sobieskich.
Byłoby dobrze, gdyby po tak ciekawym seminarium nastąpila publikacja – były
pewne przesłanki aby mieć na to nadzieję, choć zabrakło oficjalnej deklaracji.
Proponuję literaturę na omawiany wyżej temat – Wogan w Google Books, wszystkie pozostałe książki w zbiorach BU na Ratajczaka 38!
Edward Corp; The Stuarts in Italy, 1719-1766 : a royal court in permanent exile,Cambridge ; New York : Cambridge University Press, 2013.
Frank McLynn; Bonnie Price Charlie : Charles Edward Stuart, London : Pimlico, 2003.
Piotr Piniński ; Dziedzic Sobieskich : bohater ostatniej wojny o niepodległość Szkocji, Poznań : Zysk i S-ka Wydawnictwo, cop. 2013.
