Amerykańska Biblioteka w Paryżu
refleksje na marginesie powieści: Bibliotekarka z Paryża
Biblioteka to miejsce wyjątkowe. Świątynia wiedzy i portal do świata marzeń i fantazji. Przestrzeń dla wszystkich i azyl dla szukających schronienia. Miejsce akceptacji i tolerancji, gdzie różne idee, poglądy, religie i przekonania – czasami sprzeczne – stoją na półkach „przytulone” do siebie.
Każda biblioteka to wyjątkowe miejsce. Ale są biblioteki jeszcze bardziej niezwykłe. Mają fascynującą historię, niepowtarzalne księgozbiory, albo ludzi, którzy poprzez swoją pracę w trudnym czasie dziejów, zasłużyli na szczególny szacunek i podziw.
Jedną z takich bibliotek jest Amerykańska Biblioteka w Paryżu. W tym roku mija 105 lat od jej założenia. Kiedy Stany Zjednoczone przystąpiły do I wojny światowej, wiele tamtejszych bibliotek uruchomiło Library War Service, projekt mający na celu wysyłkę książek dla żołnierzy walczących w Europie. Po wojnie w 1920 roku American Library z siedzibą w Paryżu została formalnie zarejestrowana. Główny księgozbiór stanowiła kolekcja książek wojennych. Mottem biblioteki stały się słowa: Atrum post bellum, ex libris lux (Po ciemności wojny, światło książek). Oczywiście księgozbiór był uzupełniany i wkrótce biblioteka była już ośrodkiem edukacji i informacji dla obywateli amerykańskich żyjących we Francji, zapewniała też kontakt z kulturą amerykańską i językiem angielskim wszystkim chętnym. Promowała również francuską literaturę. Na spotkaniach autorskich w bibliotece gościli Andre Gide, Colette i wielu innych.
Od momentu powstania biblioteka dwukrotnie zmieniła adres. Pierwotnie miała siedzibę przy rue de l’Elysee 10, niedaleko placu Concorde. W tym czasie gościła między innymi Ernesta Hemingwaya i Gertrudę Stein. Biblioteka stała się kulturalnym łącznikiem między Stanami Zjednoczonymi a Francją. W 1936 roku przeniesiono ją na rue Teheran, niedaleko parku Monseau. To tam w czasie II wojny światowej biblioteka przeżyła swoje najtrudniejsze chwile, a jej pracownicy nieśli „światło książek” w ciemnościach kolejnej, jeszcze straszniejszej wojny. Okupacja Francji przez wojska niemieckie utrudniła bibliotece działanie na rzecz mieszkańców Paryża. Biblioteka pozostała jednak otwarta dzięki staraniom ówczesnej dyrektorki Dorothy M. Reeder i innych pracowników. Wszyscy starali się pomagać dostarczając książki tym, którzy nie mogli sami przychodzić do biblioteki, na przykład czytelnikom pochodzenia żydowskiego. Wysyłano też książki na front dla brytyjskich i francuskich żołnierzy.
To właśnie w okresie wojny toczy się akcja powieści Bibliotekarka z Paryża wydanej w 2021 roku. Autorka Janet Skeslien Charles przyjechała do Francji, aby uczyć języka angielskiego. Dołączyła do personelu Amerykańskiej Biblioteki. To właśnie praca w bibliotece i poznanie jej fascynującej historii zainspirowały ją do napisania powieści. Stworzyła fikcyjną bohaterkę Odile Souchet, młodą dziewczynę, która dostaje wymarzoną pracę w bibliotece. Drugoplanowi bohaterowie to przede wszystkim prawdziwi pracownicy i czytelnicy biblioteki: Dorothy Reeder, Boris Netchaeff, Clara de Chambrun i inni. To ludzie, którzy walczyli z nazizmem bronią, którą mieli pod ręką – książką. I dzięki ich odwadze, poczuciu przyzwoitości i niezłomności biblioteka przetrwała.
Drugi plan czasowy powieści to współczesna Montana i Lily – nastolatka przeżywająca dramaty rodzinne i osobiste trudności okresu dojrzewania. I Odile – francuska starsza pani mieszkająca w sąsiedztwie i jej tajemnicza historia.
To książka, którą bardzo dobrze się czyta, jest wciągającą powieścią, jednocześnie niesamowitą historią ciekawych ludzi i miejsca, w którym żyli, pracowali i próbowali przetrwać, nie tracąc tego, co najważniejsze w ciężkich czasach: odwagi i przyzwoitości.
Współczesna Amerykańska Biblioteka w Paryżu mieści się w zwyczajnym, nie rzucającym się w oczy budynku przy rue de General Camou, niedaleko Wieży Eiffla. To największa wypożyczalnia książek anglojęzycznych na kontynencie europejskim. Jest kulturalnym stowarzyszeniem non-profit. Posiada zbiory około 100 000 książek i czasopism, z czego dużą część stanowią zbiory przeznaczone dla dzieci i młodzieży. Obsługuje nie tylko mieszkańców Paryża, jej czytelnicy to około 5 000 osób z ponad 60 krajów. Prowadzi działalność kulturalną propagującą czytelnictwo, literaturę amerykańską i francuską, wartość książki i czytania we współczesnym świecie.
Autorka powieści w formie fikcyjnej opowieści przedstawiła prawdziwą historię bibliotekarzy i biblioteki w mrocznych czasach II wojny światowej. To bardzo inspirująca historia, pokazująca wartość codziennej pracy i zwykłych, wydawało by się, codziennych decyzji, które tworzą historię walki człowieka z „ciemną stroną mocy”, ze złem, które istnieje i powraca, więc każdego dnia trzeba mu się przeciwstawiać.
Książka Bibliotekarka z Paryża w oryginale nosi tytuł The Paris Library. To znaczy, że głównym bohaterem jest właśnie biblioteka. Biblioteka wyjątkowa. Może warto, będąc w Paryżu, przy Wieży Eiffla, przespacerować się niedaleko, na ulicę General Camou 10. Biblioteka Amerykańska organizuje regularnie wycieczki historyczne, w piątki o godzinie 11.00, wstęp jest wolny, wymagana jest jednak wcześniejsza rejestracja. Można w ten sposób zapoznać się z jej fascynującą historią i zbiorami.
Janet Skeslien Charles napisała w swojej powieści: „Dorastałam kochając biblioteki i księgarnie. Potrzebujemy tych miejsc bardziej niż kiedykolwiek i dziękuję oddanym, niestrudzonym księgarzom i bibliotekarzom, którzy tworzą te literackie raje”. To wspaniałe podsumowanie wyjątkowej i inspirującej opowieści o bibliotece i o ludziach z nią związanych.
Ewa Zys
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe